Έννοια και δίκαιο της ΑΟΖ

Από μικρό παιδί συχνά άκουγα ως επωδό δύο λέξεις: «κεκτημένα δικαιώματα». Κι όταν ρωτούσα, σχεδόν κανείς δεν ήξερε να μου εξηγήσει τη σημασία των λέξεων αυτών. Ωστόσο, τις χρησιμοποιούσαν τακτικά. Αργότερα, όλοι οι Ελληνες άρχισαν να χρησιμοποιούν τη λέξη «υφαλοκρηπίδα» χωρίς να γνωρίζουν τι ακριβώς σημαίνει. Ορισμένοι, μάλιστα, ίσως νόμιζαν ότι η λέξη αυτή συνοδευόταν από κάποια σεξουαλικά υπονοούμενα!

Σήμερα παρουσιάζεται το ίδιο φαινόμενο με τρεις άλλες λέξεις: «Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη». Πριν από λίγα χρόνια η Κυπριακή Δημοκρατία δημιούργησε Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) στον θαλάσσιο χώρο της και οι ελληνικές εφημερίδες ανακοίνωσαν το γεγονός με τεράστιους πρωτοσέλιδους τίτλους, χωρίς βέβαια να εξηγήσουν στους αναγνώστες τους τι σημαίνει ΑΟΖ, μια και άκουγαν αυτές τις λέξεις για πρώτη φορά στη ζωή τους.
 

Οταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Ανδρέας Παπανδρέου μιλούσαν για την ελληνοτουρκική διένεξη στο Αιγαίο Πέλαγος, ορθώς υποστήριζαν ότι η διαφορά μας με τους Τούρκους είναι νομικής φύσης και αφορά μόνο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Ομως, από τότε έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια και η ύπαρξη της ΑΟΖ καθιστά ουσιαστικά ξεπερασμένη την έννοια της υφαλοκρηπίδας.
 

Δυστυχώς, όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις συνεχίζουν, από το 1982, το τροπάριο της υφαλοκρηπίδας αγνοώντας ή αποφεύγοντας συστηματικά για ανεξήγητους λόγους να φέρουν το θέμα στις συνομιλίες τους με τους Τούρκους, προς μεγάλη βέβαια ικανοποίηση των γειτόνων μας. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η επιστολή του πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου προς τον Ερντογάν, στην οποία φαίνεται να αγνοεί για άλλη μια φορά το θέμα της ΑΟΖ, εφόσον αναφέρει ότι εάν τα δύο κράτη δεν τα βρούνε μεταξύ τους, τότε θα πρέπει να προσφύγουν στη Χάγη για την επίλυση του θέματος της υφαλοκρηπίδας.
 

Το 1982 ήταν μια σημαντική χρονολογία για την Ελλάδα, διότι τότε ψηφίστηκε στα Ηνωμένα Εθνη η νέα Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Η Σύμβαση αυτή προβλέπει και τη δημιουργία μιας νέας θαλάσσιας ζώνης, της ΑΟΖ, που ευνοεί αφάνταστα τη χώρα μας στη διένεξή της με την Τουρκία αναφορικά με το Αιγαίο Πέλαγος. Απόδειξη είναι το γεγονός ότι δύο κράτη, η Τουρκία και η Βενεζουέλα, αρνήθηκαν να υπογράψουν τη Σύμβαση λόγω της ύπαρξης του νέου θεσμού της ΑΟΖ. Ο λόγος, βέβαια, ήταν πάρα πολύ απλός. Τα δύο αυτά κράτη έχουν μπροστά τους νησιά που δεν τους ανήκουν και έτσι εκ των πραγμάτων έχουν περιορισμένη ΑΟΖ.
 

Ας δούμε τώρα τι ορίζει το νέο Σύνταγμα των Παγκόσμιων Ωκεανών και Θαλασσών γι' αυτό το θέμα. Ενα από τα πιο σημαντικά έργα της Διάσκεψης για το Δίκαιο της Θάλασσας (1973-1982) ήταν η δημιουργία και κωδικοποίηση του θεσμού της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ). Ετσι, δόθηκε ένα τέλος στη χαώδη κατάσταση που επικρατούσε μέχρι τότε στο Διεθνές Δίκαιο Αλιείας. Με βάση τα άρθρα 55, 56, 57 της νέας Σύμβασης, ως ΑΟΖ ορίζεται η πέραν και παρακείμενη της αιγιαλίτιδας ζώνης περιοχή, το πλάτος της οποίας μπορεί να φθάσει τα 200 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετράται το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης και εντός της οποίας το παράκτιο κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα σε θέματα που έχουν σχέση με την εξερεύνηση, την εκμετάλλευση, τη διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πηγών ζώντων ή μη των υδάτων, του βυθού και υπεδάφους της θάλασσας, καθώς και κυριαρχικά δικαιώματα, που αναφέρονται στην εξερεύνηση και οικονομική εκμετάλλευση των ρευμάτων και των υπερκείμενων της θάλασσας ανέμων.
 

Η Σύμβαση του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας αναφέρει ρητά (Αρθρο 121, παράγραφο 2) ότι όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα ενός νησιού καθορίζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που καθορίζονται και για τις ηπειρωτικές περιοχές. Επομένως, η Τουρκία δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα ίδια επιχειρήματα για την ΑΟΖ που προβάλλει για την υφαλοκρηπίδα των νησιών του Αιγαίου, ότι δηλαδή τα νησιά μας δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα ή ότι «κάθονται» πάνω στην υφαλοκρηπίδα της Ανατολίας. Επιπλέον, η νέα Σύμβαση έχει καταργήσει τη γεωλογική έννοια της υφαλοκρηπίδας και έτσι η Τουρκία έχει χάσει άλλο ένα επιχείρημα.
 

Από την ύπαρξη της νέας Σύμβασης του Διεθνούς Δίκαιου της Θάλασσας το 1982, κανένα κράτος στον κόσμο δεν έχει ζητήσει μόνο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, αλλά πάντα ζητά και την ταυτόχρονη οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Πράγματι, όλες οι αποφάσεις του Δικαστηρίου μέχρι σήμερα λαμβάνουν υπόψη την οριοθέτηση και των δύο ζωνών που πάντα συμπίπτουν.
 

Προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση το γεγονός ότι ο σημερινός πρωθυπουργός της χώρας, ο οποίος επί του παρόντος είναι αλλά και έχει διατελέσει επί μακρόν και υπουργός Εξωτερικών, παρουσιάζεται αδιάβαστος σε αυτό το τόσο κρίσιμο θέμα για τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας. Η επιστολή του προς τον Ερντογάν ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση, μια και αναφέρει ότι η ελληνοτουρκική διαφορά πρέπει να πάει στη Χάγη αλλά δεν μπορεί να πάει στη Χάγη εάν δεν περιλαμβάνει και την ΑΟΖ. Θα ήταν μεγάλο λάθος η προσφυγή στη Χάγη με τουρκικούς όρους και ακόμα χειρότερο χωρίς το θέμα της ΑΟΖ. Ας ελπίσουμε ότι δεν είναι αργά για αλλαγή πλεύσης.
 

Γράφει ο Θεόδωρος Κ. Καρυώτης Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας. Υπήρξε μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας και επιμελήθηκε το βιβλίο «Greece and the Law of the Sea».

Πηγή: ΕΘΝΟΣ