Eλλάδα και τεχνολογία: Αυτοματοποιητική

Κινητό Αυτόματο Θέατρο του Ήρωνος

Τα αυτόματα έχουν μια μακρά προϊστορία. Εμφανίζονται σαν θεϊκά επιτεύγματα της μυθικής τεχνολογίας στον Όμηρο. Μελετώνται σε βάθος από τους κλασικούς φιλοσόφους Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Αποκτούν όμως την τεχνική και επιστημονική τους ολοκλήρωση με τους μεγάλους Αλεξανδρινούς μηχανικούς Κτησίβιο, Φίλωνα τον Βυζάντιο και Ήρωνα.

Ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς έζησε πιθανότατα τον 1ο π.Χ. αιώνα. Δίδαξε στο Μουσείο της Αλεξάνδρειας και συνόψισε στα έργα του Πνευματικά και Αυτοματοποιητική τη μέχρι τότε γνωστή τεχνολογία των αυτομάτων. Πρόκειται για μηχανές αυτοκίνητες, που λειτουργούν και κινούνται από μόνες τους, σαν όντα αληθινά, αξιοποιώνταςτις ιδιότητες των υγρών και των αερίων, διαθέτοντας πολύπλοκα μηχανικά συστήματα και έναν ιδιοφυή προγραμματισμό κινήσεων.

Το έργο του Ήρωνος, Περί Πνευματικών, είναι το παλαιότερο από τα ελληνικά συγγράμματα που σώθηκαν στο πρωτότυπο και αφορούν εφαρμογές πνευματικών και υδραυλικών αυτόματων συστημάτων. Τα αυτόματα αυτά είχαν σκοπό είτε να στολίσουν δημόσιους χώρους και να προκαλέσουν θαυμασμό στους θεατές τους, είτε να έχουν χρήση πρακτική και να εξυπηρετήσουν ανθρώπινες ανάγκες.

Η Αυτοματοποιητική, η τέχνη δηλαδή της κατασκευής των αυτομάτων πέρασε στο Βυζάντιο με την κατασκευή αυτόματων μουσικών οργάνων και κινούμενων θρόνων, αναδείχθηκε ιδιαίτερα από τους Άραβες την πρώτη περίοδο του Ισλάμ και έφτασε μέχρι την ευρωπαϊκή Αναγέννηση και την Βιομηχανική Επανάσταση, για να διαμορφωθεί στη συνέχεια σε σύγχρονη επιστήμη.

«Κατασκευάζονται ναοί μετρίου μεγέθους, ικανοί να μετακινούνται αυτόματα και να στέκονται μετά σε καθορισμένες θέσεις. Και τα είδωλα πάνω σε αυτούς κινούνται όλα από μόνα τους, με μια λογική ακολουθία που ταιριάζει στο σχετικό μύθο» (Ήρων, Αυτοματοποιητική 1.2). Το κινητό αυτόματο του Ήρωνος (1ος αι. π.Χ.) διέθετε μηχανισμό αυτοκίνησης με την πτώση μολύβδινου βάρους και προγραμματισμό των κινήσεων με περιελίξεις σχοινιών πάνω στον κινητήριο άξονα.

Κινητήριοι μηχανισμοί του αυτόματου θεάτρου: (α) Κινητήρια συστήματα με σύστρεμμα νεύρων, (β) με πτώση μολύβδινου βάρους, (γ) Προγραμματισμός των κινήσεων με περιελίξεις στον κινητήριο άξονα (Ήρων, Αυτοματοποιητική Α2.6 & 6.3) <Σχέδιο Δ.. Καλλιγερόπουλος>. [Μελέτη και κατασκευή: Δ. Καλλιγερόπουλος. Ιδιοκτησία: Συλλογή Κέντρου Διάδοσης Επιστημών και Μουσείου Τεχνολογίας- ΝΟΗΣΙΣ. Πηγή:  Τελλόγλειο ίδρυμα]