Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α Τ Ι Μ Η Σ Κ Α Ι Μ Ν Η Μ Η Σ Σ Τ Η Ν Ε. Ο. Κ. Α.
Ανηφορίζοντας το βουνό των κρησφυγέτων, ατέλειωτα είναι τα σκαλοπάτια που σε οδηγούν στο Ηρώο του Aπελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ, όπως ατέλειωτος είναι και ο κατάλογος των αγωνιστών που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία. Σε κάθε σκαλοπάτι σταματούμε για να πάρουμε μιαν ανάσα, ν’ αγναντέψουμε την κοινότητα Αμιάντου από ψηλά, το μαγευτικό τοπίο. Συνολικά εκατόν οκτώ σκαλοπάτια. Σε καθένα είναι αναγραμμένο σε μαρμάρινη πλάκα, το όνομα του ήρωα στον οποίο είναι αφιερωμένο και η ημερομηνία της θυσίας του.
Εκατόν οκτώ ηρωομάρτυρες, που έπεσαν μαχόμενοι το 1955-1959. Το Ηρώο του Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ βρίσκεται σε μια δασώδη περιοχή στην κορυφή του βουνού Έγκλιση, ανάμεσα στα χωριά Κάτω Αμίαντος και Πελένδρι της Πιτσιλιάς. Μια περιοχή, στην οποία έγιναν κατά την περίοδο του Αγώνα της ΕΟΚΑ αιματηρές συγκρούσεις. Είναι ένα πολυσύνθετο μνημειακό έργο, αφιερωμένο σε όλους τους συντελεστές του Αγώνα της ΕΟΚΑ: Στους πρωταγωνιστές, στους ηρωομάρτυρες, στους αγωνιστές, στα θύματα και σ’ ολόκληρο τον κυπριακό λαό, που με την ενεργητική συμπαράστασή του συνέβαλε στην επιτυχία του αγώνα.
Χρέος στους ήρωές μας
Συνοδός μας ανηφορίζοντας τα σκαλοπάτια της Λευτεριάς, ο αγωνιστής Ανδρέας Ποταμίτης, υπεύθυνος για το χώρο του Ηρώου, το οποίο, όπως μας λέει, «αποτελεί προσφορά τιμής και ευγνωμοσύνης προς όλους τους ήρωές μας». Και συνεχίζει: «Με την ανέγερση του Ηρώου, ο Ελληνισμός της Κύπρου ξεπλήρωσε απέναντί τους ένα χρέος, όπως ακριβώς το έγραψε σε αποχαιρετιστήριο φυλλάδιό του προς τον κυπριακό λαό ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής, λίγο πριν αναχωρήσει από την Κύπρο, μετά τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου». Έγραφε, λοιπόν, ο Διγενής, όταν του απαγόρευσαν να επισκεφθεί τους τάφους των νεκρών παλληκαριών του, των παιδιών του, όπως ο ίδιος αποκαλούσε τους αγωνιστές:
«Λυπούμαι που δεν μου επετράπη να επισκεφθώ τους τάφους των νεκρών μας και να κλίνω ευλαβικά το γόνυ μπροστά στο μεγαλείον της θυσίας των. Η Κύπρος οφείλει, για σεβασμόν προς αυτούς, αλλά και για δίδαγμα εις τας επερχόμενας γενεάς, να τους στήσει ένα μνημείον ψηλό, όσον είναι και η δόξα των, κάπου ψηλά, πολύ ψηλά, ώστε να αγκαλιάζουν με το βλέμμα όλην την Κύπρον και η Κύπρος να τους αγκαλιάζει και σε χώματα αιματοβαμμένα, γιατί τέτοια χώματα αξίζει οι ήρωες να ‘χουν για κρεβάτι και σάβανό των».
Η υλοποίηση
Η υλοποίηση του Μνημείου έγινε από το Συμβούλιο Ιστορικής Μνήμης Αγώνα ΕΟΚΑ 1955 -1959, που αμέσως μετά την ίδρυσή του το 1993, ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Χάρη Φεραίο την εκπόνηση και επίβλεψη του έργου. Η κεντρική ιδέα του Ηρώου πήγασε από τους στίχους του τελευταίου Ήρωα της αγχόνης, του Ευαγόρα Παλληκαρίδη:
«Θα πάρω μιαν ανηφοριά, θα πάρω μονοπάτια, να βρω τα σκαλοπάτια, που παν’ στην λευτεριά…».
Το Ηρώο αποτελείται από διάφορα τμήματα, φυσικά και τεχνητά, που δένονται σφικτά μεταξύ τους σ’ ένα ενιαίο δοξαστικό της Ελευθερίας της Κύπρου και του Αγώνα της ΕΟΚΑ. Σ’ ένα πλάτωμα στην κορυφή του βουνού είναι το Μνημείο της Ελευθερίας και το Παρεκκλήσι της Παναγίας της Ελευθερώτριας. Σ’ ένα δεύτερο πλάτωμα, ένα περίπου χιλιόμετρο πιο κάτω από την κορυφή, βρίσκονται τα Προπύλαια και η Αίθουσα των Αγωνιστών. Συνδετικός κρίκος ανάμεσα στα δύο αυτά βασικά συνθετικά μέρη του Ηρώου είναι τα Σκαλοπάτια της Λευτεριάς. Τα 108 σκαλοπάτια, όσοι και οι Ήρωες της ΕΟΚΑ, που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία της Κύπρου, τα οποία διαμορφώθηκαν σε ομάδες σ’ ένα ανηφορικό μονοπάτι 650 μέτρων, που περνά μέσα από δασώδη περιοχή και συνδέει το πλάτωμα των Προπυλαίων με εκείνο του Μνημείου.
Τα προπύλαια
Τα προπύλαια
Πριν φθάσει ο επισκέπτης στο μονοπάτι συναντά τα προπύλαια, τα οποία τον προετοιμάζουν ψυχολογικά για το πνευματικό ανέβασμα στα σκαλοπάτια της Λευτεριάς. Η μορφή των προπυλαίων έχει συμβολικό χαρακτήρα. Συμβολίζει τη σύνδεση του αγώνα της ΕΟΚΑ με την ελληνική ιστορία. Τα προπύλαια αποτελούνται από ένα στέγαστρο σκεπασμένο με πλακοειδή κεραμίδια. Στη μια του άκρη στηρίζεται απευθείας στην πλαγιά του βουνού. Οι τοίχοι, από πέτρα της περιοχής, φαίνονται να αντιστηρίζουν απλώς τα χώματα της πλαγιάς και όχι το στέγαστρο. Στην άλλη του μεριά στηρίζεται σε μερικές κολώνες μιας κιονοστοιχίας. Η κιονοστοιχία είναι διαμορφωμένη, ώστε να φαίνεται ότι προϋπήρχε εκεί, σαν μια από τις πολλές κιονοστοιχίες που βρίσκονται κατάσπαρτες στην ελληνική γη της Κύπρου και χρησιμοποιήθηκε από τους μεταγενέστερους για να στηρίξει το στέγαστρο των προπυλαίων. Γίνεται έτσι έμμεσα η συμβολική σύνδεση του Ηρώου και του Αγώνα της ΕΟΚΑ με την Ιστορία.
Στον τοίχο μπροστά από τα προπύλαια είναι εντοιχισμένες οι χάλκινες ανάγλυφες προσωπογραφίες των δυο κορυφαίων συντελεστών του Αγώνα, του Στρατηγού Γεωργίου Γρίβα Διγενή και του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Περνώντας τα προπύλαια ο επισκέπτης συναντά σε μεγάλες εντοιχισμένες μαρμάρινες πλάκες τα ονόματα όλων των θυμάτων του Αγώνα. Μνήμη όλων εκείνων που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του Αγώνα από τα πυρά των Άγγλων ή των Τούρκων κατά το 1955-1959.
Η αίθουσα των αγωνιστών
Ο επισκέπτης προχωρώντας προς το μονοπάτι με τα σκαλοπάτια συναντά την Αίθουσα των Αγωνιστών. Στην αίθουσα φυλάσσεται αντίγραφο του Μητρώου με τα ονόματα των 25 περίπου χιλιάδων αγωνιστών που σήκωσαν το βάρος του Αγώνα. Εδώ βρίσκεται, επίσης, το οριχάλκινο άγαλμα, με τίτλο «Η Ελευθερία σπάει τα δεσμά της», που φιλοτέχνησε ο Ελλαδίτης γλύπτης Ευάγγελος Μουστάκας. Πριν φύγει από την αίθουσα, ο επισκέπτης μπορεί να ενημερωθεί σε μεγάλη οθόνη για την ιστορία του Αγώνα της ΕΟΚΑ. Να θυμηθούν οι παλαιότεροι και να γνωρίσουν οι νεότεροι τον απαράμιλλο ηρωισμό και την αυτοθυσία των αγωνιστών και του λαού για την ελευθερία της Κύπρου.
Ύμνος Ελευθερίας
Στο υπόγειο της αίθουσας εκτίθεται το μνημειώδες εικαστικό έργο «Ύμνος Ελευθερίας», που φιλοτέχνησε ο Κύπριος ζωγράφος Ανδρέας Μακαρίου και στο οποίο ο Αγώνας της ΕΟΚΑ παρουσιάζεται ως το αποκορύφωμα των αγώνων για την ελευθερία της Κύπρου.
Τα σκαλοπάτια
Μετά την Αίθουσα Αγωνιστών, ο επισκέπτης προχωρεί προς το μονοπάτι που οδηγεί στο πλάτωμα της κορυφής. Ο τόπος είναι ιερός. Ο επισκέπτης έχει μπροστά του την πρώτη ομάδα από τα 108 σκαλοπάτια, όσοι και οι αγωνιστές που έπεσαν στα πεδία των συγκρούσεων, ή στην εκτέλεση διατεταγμένης υπηρεσίας. Σε κάθε σκαλοπάτι είναι αναγραμμένο σε μαρμάρινη εντοιχισμένη πλάκα το όνομα του ήρωα στον οποίο είναι αφιερωμένο και η ημερομηνία της θυσίας του. Κάθε ομάδα σκαλοπατιών που συναντά ο επισκέπτης στην πορεία του τον ανεβάζει όλο και πιο ψηλά, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Το τελευταίο σκαλοπάτι τον οδηγεί στο ψηλότερο σημείο της πορείας, στο πλάτωμα της κορυφής με το Μνημείο της Ελευθερίας και το Παρεκκλήσι της Παναγίας της Ελευθερώτριας.
Το Μνημείο της Ελευθερίας
Ανεβαίνοντας και το τελευταίο από τα 108 σκαλοπάτια, ο επισκέπτης βρίσκεται μπροστά σε μια μεγάλη πλατεία, στρωμένη με πλάκες του Πηλίου, στο βάθος της οποίας αντικρίζει το Μνημείο της Ελευθερίας. Το Μνημείο της Ελευθερίας συνθέτουν δυο αντιθετικά στοιχεία. Το πρώτο είναι ένας βαρύς, οριζόντιος τοίχος. Συμβολίζει τη δύναμη του θανάτου, που αγωνίζεται να κρατήσει δέσμιο το πνεύμα. Στη δεξιά άκρη του τοίχου και σε ελάχιστη απόσταση απ’ αυτόν είναι το δεύτερο στοιχείο, μια ελαφριά στήλη, έντονα κατακόρυφη, που συμβολίζει τη νίκη του πνεύματος επί της ύλης. Νικητής τελικά το πνεύμα, που ορμά ελεύθερο προς το ύψος του ουρανού.
Τον οριζόντιο τοίχο κοσμούν μαρμάρινες ανάγλυφες σκηνές από τον Αγώνα, που φιλοτέχνησε ο Ελλαδίτης γλύπτης Ευάγγελος Μουστάκας. Κάτω από τα ανάγλυφα και σ’ όλο το μήκος του τοίχου είναι χαραγμένος ο όρκος που έδιναν οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ: «Ορκίζομαι στο όνομα της Αγίας Τριάδος, ότι θα αγωνιστώ με όλας μου τις δυνάμεις διά την απελευθέρωσιν της Κύπρου από τον Αγγλικό ζυγόν, θυσιάζων και αυτήν την ζωήν μου…..». Στο ανατολικό άκρο της πλατείας βρίσκεται το ξυλόστεγο παρεκκλήσι της Παναγίας της Ελευθερώτριας, χτισμένο σύμφωνα με την παραδοσιακή κυπριακή ναοδομία της περιοχής του Τροόδους, για να υπενθυμίζει τους δεσμούς του Αγώνα με την Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου.
«Εκεί ψηλά στην Πιτσιλιά»
ΟΠΩΣ εξηγεί ο Ανδρέας Ποταμίτης, χιλιάδες Κύπριοι και Ελλαδίτες επισκέπτες, κυρίως σχολεία και φοιτητές, επισκέπτονται το Ηρώο και ζητούν να μάθουν πληροφορίες για τον Απελευθερωτικό Αγώνα. Κάθε χρόνο, το επισκέπτονται Ελλαδίτες φοιτητές της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών, στα πλαίσια μελετών που κάνουν για το Πανεπιστήμιο. «Η νεολαία μαθαίνει τι έγινε τότε, την πραγματική ιστορία, και οι μεγάλοι θυμούνται… Έρχονται πολύ συχνά οι συγγενείς των Ηρώων κατασυγκινημένοι, κάθονται στα σκαλοπάτια και δακρύζουν όταν θυμηθούν την ιστορία, όπως αυτή καταγράφηκε με το αίμα των Ηρώων μας».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου